نزدیک به ۲۰ روز می شود که هرروز خبر از فیلتر شدن یک شبکه اجتماعی یا برنامه تلفن همراه می دهیم. شروع تکراری یک گزارش که دیگر برای خودمان هم خسته کننده شده است. «وایبر، فیلتر شد» این خبر تازه یی است که در آخرین روزهای تعطیلات هفته گذشته کاربران اینترنت به همدیگر مخابره کردند. از حدود ۲۰ روز پیش که «وی چت» برنامه اجتماعی تلفن همراه فیلتر شد تا امروز چندین بار اختلال برای اینستاگرام و حالا به تازگی هم فیلتر شدن وایبر به وجود آمده است. تمامی سیاست های فیلترینگ در کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه اینترنتی شکل می گیرد و آخر سر آنها رای به فیلتر یا عدم فیلتر این برنامه ها می دهند.
این کارگروه بر اساس ماده ۲۲ قانون جرایم رایانه یی تشکیل و مسوولیت نظارت بر فضای مجازی و بررسی تارنماهای حاوی محتوای مجرمانه و رسیدگی به شکایات مردمی را به عهده دارد. با توجه به اینکه بیشترین کرسی این کارگروه را اعضای دولت در اختیار دارند اما همچنان سیاست های سختی برای فیلترینگ وجود دارد. به نظر می رسد اختلاف هایی درباره اختیارات این کارگروه هم وجود دارد. برخی مسوولان این برنامه ها را ابزار جاسوسی می نامند و برخی دیگر مشکل این برنامه ها را انحرافات اخلاقی بیان می کنند. حالا در بین سه میلیارد کاربری که دسترسی به این گونه امکانات دارند، مردم ایران چه اندازه دچار انحراف می شوند؟
صورت مساله را پاک نکنیم
شاید بهتر باشد بگوییم که با پاک کردن صورت مساله در مقابل برخی معایب این برنامه ها را نمی توانیم بگیریم. این برنامه ها هر روز تغییر می کنند و برنامه های جدیدی جایگزین قبلی ها می شوند. تمام برنامه های اجتماعی یا ارتباطاتی تلفن های همراه این اجازه را به شما می دهند تا موقعیت جغرافیایی خود را ثبت کنید یا اگر نخواهید این موقعیت را ثبت نکنید. اگر با نیمه خالی به تکنولوژی نگاه کنیم باید تمام این شبکه ها و برنامه ها را ابزار جاسوسی از کاربران بدانیم اما تمامی این برنامه ها از ۱۰۰ میلیون تا سه میلیارد کاربر در جهان دارند و اکثر کشورهای جهان در این برنامه ها کاربرانی دارند. سردار دکتر سعید منتظر المهدی درباره فیلتر برخی شبکه های اجتماعی و موبایلی با اشاره به اظهارات فرمانده ناجا در این مورد گفت: ما مخالف آن هستیم که در مواجهه و رویارویی با یک مشکل، بلافاصله صورت مساله را پاک کنیم بلکه معتقدیم باید راهکاری اندیشیده شود تا تنها قسمت های مضر فیلتر شود. وی با بیان اینکه ممکن است برخی از قسمت های یک برنامه مفید باشد، گفت: باید مولفه های آسیب رسان را فیلتر کنیم تا مردم نیز بتوانند از قسمت های مفید برنامه استفاده کنند.
وایبر، پیام رسانی فوری و رایگان
وایبر (Viber) یک نرم افزار مالکیتی چندسکویی (cross platform) از گونه پیام رسان فوری و انتقال صدا روی پروتکل اینترنت برای تلفن هوشمند است که به دست شرکت Viber Media ساخته شده است. وایبر در دوم دسامبر ۲۰۱۰ برای رقابت مستقیم با اسکایپ ابتدا روی تلفن هوشمند آیفون ارائه شد. نسخه محدود آن روی سیستم عامل اندروید در ماه مه ۲۰۱۱ وارد شد که مورد استفاده ۵۰ هزار کاربر قرار گرفت. نسخه بدون محدودیت آن نیز برای اندروید در بیست و چهارم جولای ۲۰۱۲ عرضه شد. این برنامه روی بلک بری و ویندوز نیز در هشتم مه ۲۰۱۳ ارائه شد. همچنین این برنامه روی سایر سیستم های عامل تلفن های هوشمند نیز به مرور ارائه شده است. این برنامه تا چهاردهم نوامبر ۲۰۱۳ روی سیستم عامل اندروید بیش از ۱۰۰ میلیون کاربر رسمی دارد.
قابلیت ها و امکانات
قابلیت های اصلی این برنامه روی سیستم عامل اندروید و ای او اس مکالمه به وسیله اینترنت، ارسال عکس، شکلک و ارسال متن است. این برنامه کاملا رایگان در اختیار کاربران قرار گرفته است. برای ثبت نام در این برنامه باید شماره تلفن همراه شخص به آن اعلام شود و توسط یک پیام کوتاه، کد ورود به برنامه به کاربر اعلام می شود. همچنین کاربران می توانند توسط همان تلفن همراه برنامه را روی کامپیوتر شخصی یا تبلت خود نصب کنند و به صورت اشتراکی از این برنامه در همگی آنها استفاده کنند. وایبر با استفاده از دفترچه تلفن موجود در تلفن همراه سایر افرادی که نرم افزار فوق را نصب کرده و در دفترچه تلفن قرار دارند شناسایی کرده و آنها را در لیست دوستان در نرم افزار فوق قرار می دهد. نسخه جدید این نرم افزار اجازه اضافه کردن شکلک های جدیدی را نیز به کاربرانش می دهد. برخی از این شکلک ها با پرداخت هزینه قابل دریافت و برخی نیز رایگان هستند.
آیا وایبر ابزار جاسوسی است؟
به تازگی سایت العربیه مدعی شده است که نرم افزار وایبر ابزار جاسوسی است، این سایت گزارش داده است که با توجه به امکانات این نرم افزار از کاربران جاسوسی می شود. در بخشی از گزارش العربیه آمده است: «وایبر اپلیکیشنی کاملا رایگان و بدون هیچ گونه تبلیغات است، چطور می شود نرم افزاری خدمات خود را به بیش از ۲۰۰ میلیون نفر در جهان به طور رایگان ارائه کند؟ البته وایبر به تازگی فروشگاه اینترنتی به راه انداخته است. مارکو، موسس وایبر صاحب شرکت های آیمش و باندو نیز هست که در آن برنامه های مرموز دانلود می شود و دارای ابزارهایی است که وارد کامپیوتر افراد شده و از آنها جاسوسی می کند. برنامه وایبر در آیفون و آندروید دفترچه تماس ها، پیام ها و تماس های تلفنی افراد را ضبط می کند و می تواند مکان شما را شناسایی کرده و به تمام فایل های موبایل دسترسی پیدا کند.»
کمیته تعیین مصادیق باید زیر نظر شورای عالی فضای مجازی قرار بگیرد
علی جنتی، وزیر ارشاد در حاشیه مراسم ختم مادر وزیر امور خارجه در رابطه با فیلتر شدن برخی نرم افزارها و شبکه های اجتماعی مانند وی چت، گفت: تعدادی از وزرای ذی ربط معتقد بودند که ما می توانستیم قسمت های زیان آور وی چت مانند near by که می تواند فساد آور باشد را فیلتر کنیم ولی اصل وی چت یک وسیله ارتباطی است. وی در پاسخ به این سوال که آیا در آینده شاهد رفع فیلتر شبکه های اجتماعی خواهیم بود یا خیر؟ گفت: این امر تابع کمیته تعیین مصادیق است. این کمیته باید زیر نظر شورای عالی فضای مجازی که بالاترین مرجع تصمیم گیر در این زمینه است، بیاید. وی گفت: این کمیته، کمیته تعیین مصداق است و باید مقداری تجدیدنظر کرد، در اینکه هر چیزی را مصداق ندانند.
واکنش دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه به اظهارات علی جنتی
در برابر این سخنان عبدالصمد خرم آبادی، دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه با اشاره به اظهارات وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر اینکه کمیته تعیین مصادیق باید زیرنظر شورای عالی فضای مجازی قرار گیرد، اظهار کرد: شورای عالی فضای مجازی سیاست های کلی را تعیین می کند و این شورا نباید وارد کارهای اجرایی شود. وی افزود: اگر قرار باشد شورای عالی فضای مجازی به کارهای اجرایی بپردازد از وظایف کلانی که مقام معظم رهبری برای این نهاد تعیین کرده است، دور می شود، البته شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی می توانند سیاست های کلی حاکم بر فیلترینگ را در چارچوب قانون تعیین کنند و دبیرخانه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه نیز خود را مکلف می داند که در چارچوب سیاست های کلی که توسط این نهاد تعیین می شود، به وظایف خود عمل کند. خرم آبادی افزود: وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی به جای اینکه به دنبال تقویت سرویس های داخلی مان باشند و بودجه لازم را برای مرکز رسانه های دیجیتال فراهم کنند، به دنبال این هستند که امکان دسترسی مردم به وی چت و فیس بوک و... فراهم شود که این موضوع در کوتاه مدت و درازمدت ضررهای جبران ناپذیری را برای ملت ما در بر دارد. وی در پاسخ به سوالی درباره اینکه آیا فیلتر شدن نرم افزارهایی مانند وایبر و واتس اپ و تانگو و... در دستور کار کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه قرار دارد؟ گفت: این موضوع در دستور کار گروه قرار گرفته است و زمانی که کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در رابطه با فیلتر شدن وی چت تصمیم می گرفت مقرر شد تا زمان تقویت نرم افزارهای مشابه داخلی، فیلتر شدن نرم افزارهای خارجی مذکور به تعویق بیفتد و در صورتی که نرم افزارهای داخلی بتوانند نیازهای ارتباطی مردم را تامین کنند این موضوع مجددا توسط کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه مورد بررسی قرار می گیرد.
فیلترینگ، حرفه یی شود
در همین حال حجت الاسلام سعیدرضا عاملی، بنیانگذار دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران اظهار داشت: در حال حاضر در کشور ما فیلترینگ به صورت حرفه یی انجام نمی شود چراکه اگر به طور مثال واژه زن را به صورت کامل فیلتر کنیم، فردی که می خواهد درباره زنان مطلب جست وجو کرده و مقاله بنویسد عاملا با مشکل مواجه می شود. وی ادامه داد: باید تلاش کرده و وارد صنعت فیلترینگ شویم و اگر قرار است واژه یی فیلتر شود حتما با لحاظ کردن شرایطی این کار انجام شود که تمام حوزه ها تحت الشعاع آن قرار نگیرند و راه برای انجام فعالیت های مثبت و علمی مسدود نشود ضمن اینکه فیلترینگ در سراسر دنیا درباره حوزه هایی خاص اجرا می شود؛ چنانچه حتی در کشور ترکیه، فیلم ها و تصاویر مستهجن فیلتر می شود. بنیانگذار دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران همچنین گفت: فضای مجازی یک فضای دوم ایجاد کرده که بی حد و مرز است و باعث شده تا تمام دنیا با هم همسایه شوند و مفروضات اجتماعی دستخوش تغییر شوند اما نکته مهم این است که هر فردی بنا به تقیدات خود، از مبانی دینی و اصولی خود فاصله نگیرد، البته دولت نیز به عنوان حافظ امنیت مردم موظف است با انجام اقداماتی امنیت فضای مجازی را تامین کند. وی همچنین افزود: فیلترینگ به طور قطع لازم است اما نباید با هیاهو انجام شود چرا که فضای اجتماعی را حساس و حریص به کنکاش و حضور در فضای فیلتر شده می کند.
